17.6.08

Cyngor Llawn 19/06/08

Fel y gwyr rhai ohonoch chi, mae Cyngor Gwynedd yn cyfarfod eto ddydd iau, ac fe fydd ad-drefnu ysgolion ar yr agenda unwaith eto. Am ryw reswm, mae penderfyniad y Pwyllgor Craffu Plant a Phobl Ifanc yn cael ei drafod gan y Cyngor llawn.
Fe fydda i'n mynd i mewn i gyfarfod dydd iau a meddwl agored, a rhag ofn i mi ragfarnu'r drafodaeth, wna i ddim mynd i ormod o fanylder yn y fan hyn ynglyn a'r cynnig dan sylw. Ond - rhag ofn bod mater trefniadol llywodraeth leol o ddiddordeb i rywun - fe wna i drafod ychydig ar y penderfyniad i drafod hyn ger bron y Cyngor llawn.
Mae Cyngor Gwynedd wedi ei rannu yn dair rhan. Y Bwrdd yw'r corff sydd yn arwain. Mae'r Bwrdd yn gweithredu fel rhyw fath o gabinet traws-bleidiol, gyda phob grwp gwleidyddol yn cael llefydd ar y bwrdd yn unol a'u cynrychiolaeth ar y Cyngor llawn. Mae'r bwrdd yn cynnwys arweinwyr ac uwch-arweinwyr mewn gwahanol faesydd, swyddi sydd yn cyfateb (yn fras) i weinidogion mewn llywodraeth ganolog.
Pwrpas y Pwyllgorau Craffu yw gweithredu fel gwrthbwynt i'r Bwrdd, gan herio penderfyniadau'r arweinwyr a'r uwch-arweinwyr. Ym maes addysg, mae'r arweinydd portffolio addysg yn amlinellu polisi, sydd wedyn yn dod ger-bron y Pwyllgor Craffu. Mae'r Pwyllgor Craffu wedyn yn edrych ar y polisi hwnw, gan wneud argymellion. Mae'r argymellion hynny yn cael eu pasio yn ol i'r arweinydd portffolio, sydd yn eu hystyried. Wedi i hyn ddigwydd, mae'r polisi yn cael ei addasu (neu beidio) yn unol ac awgrymiadau'r Pwyllgor Craffu, ac yn dod ger bron y Cyngor llawn, sydd yn pleidleisio ar y polisi.
Mae'r Pwyllgorau Craffu, felly, i fod yn gyrff cwbl annibynnol. Ac fel corff annibynnol, mae'r Pwyllgor Craffu Plant a Phobl Ifanc wedi penderfynnu mabwysiadu safbwynt penodol. Pam, felly, bod hyn yn cael ei drafod ger bron y Cyngor llawn? Drwy wneud hyn, mae annibynniaeth y Pwyllgor Craffu yn cael ei danseilio. A gan fod annibynniaeth yn hanfodol i waith bob Pwyllgor Craffu, mae holl bwrpas y Pwyllgor Craffu yn cael ei danseilio.
Nid dadl ynglyn a rhinweddau neu ffaeleddau y cynllun ad-drefnu yw hon. Er mwyn i ddemocratiaeth weithio yn iawn, mae angen yr hyn sy'n cael ei alw yn Saesneg yn checks and balances. Hynny yw, mae angen i wahanol ganghenau'r system lywodraethau allu herio eu gilydd. Y broblem ym Mhrydain yw bod ein system genedlaethol ni (h.y. San Steffan) yn hynod ddiffygiol yn y maes yma, ac felly dyw'r cysyniad o checks and balances ddim yn gyfarwydd i bobl - hyd yn oed o fewn y maes gwleidyddol. Ond mae yn berthnasol i ddadl dydd iau. Wrth geisio gwyrdroi penderfyniad un "cangen" o'r Cyngor, mae hygrededd yr holl system yn cael ei danseilio.

No comments: