Pwyllgor Craffu Plant a Phobl Ifanc 5/6/08

Heddiw oedd cyfarfod cyntaf Pwyllgor Craffu Plant a Phobl Ifanc newydd Cyngor Gwynedd. I'r rhai ohonoch chi sydd yn byw tu allan i Wynedd, mae'r pwyllgor hwn yn cyfrannu at yr adolygiad o drefniant addysg gynradd y sir, ac felly yn trafod y cynllun ad-drefnu sydd wedi bod yn fater cryn ddadlau dros y flwyddyn neu ddwy ddiwethaf.
Mae'r cynllun ad-drefnu wedi bod drwy broses o ymgynghori cyhoeddus dros y misoedd diwethaf, a heddiw roeddem ni'n gorfod trafod adroddiad yn deillio o'r ymgynghoriad hwnw. Gan fod 'na dipyn o wrthwynebiad i'r cynllun ad-drefnu wedi bod, roedd swyddogion y cyngor yn awgrymu llunio gweithgor i edrych eto ar rai agweddau ohono.
Er mod i'n credu fod y ddogfen flaenorol yn un gadarn a blaengar, roeddwn i'n barod iawn i gefnogi'r cynnig. Wedi'r cyfan, roedd yn gynnig a oedd yn adeiladu ar y gwaith a wnaed cynt, ac yn ymateb i farn y gyfran honno o'r cyhoedd a gymerodd ran yn yr ymgynghoriad. Ond daeth gwelliant gan Lais Gwynedd yn galw am ehangu maes llafur y gweithgor. Yn hytrach na adolygu agweddau penodol o'r cynllun yn sgil yr ymgynghori, roedden nhw eisiau edrych o'r newydd ar yr holl faes, gan ffurfio gweithgor a oedd a remit cwbl benagored.
Trechwyd y gwelliant hwnw o drwch blewyn. A diolch byth am hynny. Ond fel anffyddiwr, a rhywun sydd yn arddel safbwyntiau seciwlar, roeddwn i'n hynod o anhapus bod y bleidlais wedi bod mor agos. O dan ddeddf gwlad, mae gan gynrychiolwyr eglwysig, yn ogystal a chynrychiolwyr llywodraethwyr rhieni, yr hawl i eistedd ar y gweithgor - ac i bleidleisio. Ac fe bleidleisiodd y rhelyw o'r rhain o blaid gwelliant Llais Gwynedd. Felly bu bron i ddymuniadau cynrychiolwyr democrataidd pobl Gwynedd gael eu trechu gan ddymuniadau cynrychiolwyr anetholedig yr eglwysi.
Does dim bai ar neb ynglyn a hyn, wrth reswm. Y system sydd yn caniatau i'r cynrychiolwyr eglwysig bleidleisio. Ond dwi yn teimlo ei fod yn sylfaenol annemocratiadd bod y sefyllfa yma yn bodoli. Mae sawl un ar y chwith yn barod iawn i edrych lawr ei drwyn ar wleidyddiaeth America, ond mae'n rhaid edmygu y modd haearnaidd y mae'r weriniaeth honno yn gwarchod y rhanniad hanfodol a ddylai fodoli rhwng y wladwriaeth a chrefydd.